2011 Μάιος - Περιοδικό ART

1. Με ποιο τρόπο σε έχει επηρεάσει η δημιουργία του Νίκου Γκάτσου και άλλων σπουδαίων δημιουργών; Αισθάνεσαι την απουσία τους σήμερα;
Ο Γκάτσος και μερικοί ακόμη πνευματικοί άνθρωποι, επινόησαν μάλλον, παρά απεικόνισαν, το πρόσωπο της Ελλάδας, όταν αυτό ήταν διαλυμένο, παραμορφωμένο, συγχισμένο και ανύπαρκτο. Συγκόλλησαν ό,τι βρήκαν πεταμένο από 'δω κι από 'κει και συνειδητά ή ασυνείδητα αποφάσισαν ποιο είναι το αγνότερο πρόσωπό μας, ποια η αλήθεια μας, ποια τα κουσούρια μας, ποιος ο λόγος ύπαρξής μας. Πέρα από το σπουδαίο έργο του καθενός από καθαρά μουσικής ή ποιητικής άποψης λοιπόν, τους οφείλουμε και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε σήμερα ό,τι ωραιότερο μπορεί να σημαίνει ο τόπος και ο εαυτός μας στη σύγχρονη εποχή.

2. Από τη γενιά αυτή των λαμπρών πνευμάτων μόνο ο Μίκης Θεοδωράκης έχει μείνει, ο οποίος κάνει σήμερα τη δική του παρέμβαση στην πολιτική μέσα από την Κίνηση Ανεξάρτητων Πολιτών.
Είναι σπουδαίο αυτό που κάνει, είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί κανείς με τις απόψεις του. Και θέλει μεγάλη δύναμη, ένας άνθρωπος που πλήρωσε τους αγώνες με βασανιστήρια, εκτελεστικά αποσπάσματα και εξορίες, να βλέπει σε τι κατάντημα βρισκόμαστε σήμερα και να συνεχίζει να ελπίζει και να παλεύει. Είναι θηρίο. Πάντα ήταν. Εκπροσωπεί μια γενιά δημιουργών που ήταν πάντοτε μέρος των γεγονότων, με όλο το κόστος, καλλιτεχνικό και προσωπικό, αλλά και όλο το κέρδος. Είναι αδύνατον να αντιληφθεί κάποιος το Θεοδωράκη μόνο σαν συνθέτη. Ο δάσκαλός μου στη Ρωσία με είχε ρωτήσει κάποτε τη γνώμη μου για τη μουσική του Θεοδωράκη, που γνώριζε πολύ καλά. Του εξήγησα πως, αν θέλει, μπορεί ο ίδιος να τον κρίνει αποκλειστικά μουσικά, για μένα όμως και για όλους τους έλληνες, κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.

3. Ποιος πιστεύεις πρέπει να είναι ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων, των δημιουργών στην εποχή μας; Ο ρόλος της μουσικής και των ανθρώπων της σήμερα στη δύσκολη εποχή που διανύουμε ποιος πρέπει να είναι;Ο κίνδυνος του λαϊκισμού στο τραγούδι είναι μεγάλος σήμερα. Φοβάμαι πως μέτρια τραγούδια θα εμφανιστούν και θα επικρατήσουν, λέγοντας αυτά που ο καθένας θέλει να ακούσει, διαλαλώντας το αυτονόητο, προτείνοντας το τίποτα, χωρίς κόστος, χωρίς δρόμο και χωρίς θυσία. Από την άλλη, τι να κάνεις; Να σφυρίζεις αδιάφορα; Πώς να σιωπήσεις; Και πώς να εξασφαλίσεις πως αυτό που έχεις να πεις έχει και καλλιτεχνικό λόγο ύπαρξης; Είναι δύσκολες οι ισορροπίες και εναπόκειται στην προσωπική και τη συλλογική αισθητική μας, όποια τέλος πάντων διαθέτουμε, το να κρατήσουμε δημιουργοί και ακροατές κάποιο επίπεδο. Πρώτα – πρώτα λοιπόν, προσφέρει υπηρεσίες στον τόπο και στους συνανθρώπους του όποιος, χωρίς εκπτώσεις, χωρίς δεύτερες σκέψεις, κάνει αυτό που κάνει όσο καλύτερα μπορεί και όχι όποιος χρησιμοποιεί τη δύσκολη εποχή για να χαϊδέψει τ'αυτιά μας με δήθεν επαναστατικά τραγούδια της συμφοράς.

4. Στους νέους που φεύγουν σήμερα από την Ελλάδα για να αναζητήσουν στο εξωτερικό μια καλύτερη δουλειά και μια καλύτερη ζωή τι έχεις να πεις;

Ούτως ή άλλως η Ελλάδα εδώ και αιώνες αποφάσισε πως εκτός Ελλάδος ζει καλύτερα. Μόνο μέσα στη νοσταλγία της απουσίας της μπορεί πραγματικά να υπάρξει. Σε όποιον λοιπόν ο τόπος δεν δίνει τη δυνατότητα να εκπληρώσει τα όνειρά του ή να ζήσει αξιοπρεπώς, καλό ταξίδι και καλή δύναμη.

5. Εσύ έχεις σκεφθεί να διαμείνεις μόνιμα στο εξωτερικό;

Ναι, πολύ σοβαρά μάλιστα τα τελευταία χρόνια που απέκτησα παιδιά. Μέχρι που φάνηκε πως εδώ όλα γκρεμίζονται, πως ο τόπος ήταν που ήταν μισοπεθαμένος, τώρα ξεψυχά, και το πήρα απόφαση πως θα μείνω εδώ. Δεν ξέρω γιατί, αλλά από τότε που «ξέσπασε η κρίση» που λένε, όλα απέκτησαν άλλο νόημα. Δεν είναι αρκετό να ζεις και να μεγαλώνεις τα παιδιά σου σε «ιδανικές» κοινωνίες. Μέσα από την ιδιαιτερότητα των γεγονότων και των καταστάσεων εδώ, αν αντέχεις οικονομικά και αισθητικά, αν μπορέσεις να κρατήσεις τη ζωή, τις αξίες, την αξιοπρέπεια και τη στάση σου ακέραιη, ίσως να έχεις να δώσεις και να πάρεις περισσότερα.

6. Γιατί σήμερα, αν και γίνονται απεργίες και διαμαρτυρίες, τελικά η μεγάλη έκρηξη δεν έρχεται;

Γιατί είμαστε συνηθισμένοι στη φρικαλεότητα, είμαστε γέννημα-θρέμμα της αδικίας. «Γιατί τ' άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας», που λέει το τραγούδι. Και επιτρέπουμε στο άδικο να είναι πρόσωπό μας. Θεωρούμε ακόμη σήμερα, το 2011, αυτονόητο πως ο άνθρωπος με ειδικές ανάγκες δεν μπορεί να κυκλοφορήσει πουθενά, δεν μπορεί να εργαστεί, να ψωνίσει, να πάει για καφέ. Είμαστε υπό το μηδέν και το ανεχόμαστε χρόνια, καθιστώντας τους εαυτούς μας συνενόχους σε μια χώρα που σκοτώνει. Και το σκοτώνει το εννοώ κυριολεκτικά. Το κράτος φυλακίζει τις τρομοκρατικές οργανώσεις γιατί δολοφονούν. Από την άλλη όμως, πόσοι άνθρωποι πέθαναν και πεθαίνουν από την έλλειψη σωστής περίθαλψης, λόγω της έλλειψης χρημάτων που «χάθηκαν»; Πόσοι χάνοντας τις δουλειές τους αδυνατούν να θεραπεύσουν τα παιδιά τους; Πόσοι νέοι άνθρωποι στις πόλεις και την επαρχία νεκρώνονται πνευματικά μέσα στην έλλειψη ουσιαστικής μόρφωσης και πολιτιστικών παροχών που αλλού θεωρούνται αυτονόητες, και που τα κονδύλια που είχαμε γι' αυτές πήγαν στο ποδόσφαιρο ή «εξαφανίστηκαν»; Πόσοι γέροι πεθαίνουν αβοήθητοι στα χωριά; Μπορεί λοιπόν να ισχυριστεί κανείς πως οι υπεύθυνοι αυτής της καταστροφής, εδώ και δεκαετίες, δεν είναι κυριολεκτικά δολοφόνοι; Και μπορεί κανείς να πει πως, έστω και λίγο, δεν έλαβε μέρος στο μακελιό; Η έκρηξη λοιπόν, αν έρθει, θα είναι πολύ μεγάλη. Πολύ τρομαχτική για όλους μας. Θα ζητήσει αίμα. Την αντέχουμε; Τη θέλουμε; Μπορεί η πολιτική ηγεσία να αντιμετωπίσει σαν κοινούς εγκληματίες κάποια μέλη της, φιλαράκια πιθανόν στο καφενείο της βουλής; Μπορεί και ο καθένας μας να κόψει το ένα του χέρι και να το προσφέρει θυσία στ' όνομα της εξυγίανσης, πληρώνοντας τη συμμετοχή στο φαγοπότι ή την απραγία χρόνων; Μπορεί κανείς να μας διαβεβαιώσει, να μας πείσει πως όλοι οι κλέφτες και δολοφόνοι βρίσκονται στις φυλακές; Κι αν όχι, είτε να τις ανοίξει, είτε να τις φουλάρει με αυτούς που πρέπει; Όλοι θέλουμε να γκρεμιστεί το υπάρχον οικοδόμημα, μα η βαριοπούλα θα παραμένει ασήκωτη μέχρι να αποφασίσουμε τι – και πώς - θέλουμε να χτίσουμε στα ερείπια. Και μέχρι να είμαστε έτοιμοι να πληρώσουμε το κόστος για να γίνουμε άλλοι.

7. Γράφεις και τραγούδια, αλλά και έργα συμφωνικής μουσικής. Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σου ως συνθέτης έργων κλασικού χαρακτήρα; Τα έργα σου πρόκειται να παρουσιαστούν ξανά στη Ρωσία;

Μόλις επέστραψα από το Πετροζαβόντσκ, που βρίσκεται στα Καρέλια όρη, στα σύνορα Ρωσίας-Φινλανδίας. Εκεί παρουσιάστηκε η συμφωνική μου δουλειά από τη Φιλαρμονική των Καρελίων Ορών και τη χορωδία Lege Artis της Αγίας Πετρούπολης, με την οποία έχουμε μια σταθερή συνεργασία και αγάπη. Σολίστ ήταν ο Γιώργος Καλούδης και μαέστρος ο Γιώργος Κουντούρης. Παρουσιάστηκε και ένα έργο του Κύπριου συνθέτη Ανδρέα Καμέρη, που ζει στην Αγία Πετρούπολη. Η συναυλία άνοιξε το φετινό φεστιβάλ κλασικής μουσικής της πόλης και πήγε πολύ καλά. Με κάλεσαν και στο φεστιβάλ μουσικής δωματίου που θα γίνει σε μερικούς μήνες. Ήταν σπουδαία εμπειρία το να γνωρίσω τους έλληνες της περιοχής. Σε όλα τα Καρέλια Όρη ζουν μόνο 10 οικογένειες ελληνικής καταγωγής, κυρίως Πόντιοι. Ανοιχτόκαρδοι, αγνοί άνθρωποι. Χωρίς να έχουν ιδέα ποιοι είμαστε, μόλις έμαθαν πως ήρθαν έλληνες στην περιοχή τους, ανέλαβαν πλήρως τη διαμονή και την ξενάγησή μας. Δεν μιλούν ελληνικά, μόνο ρώσικα, αλλά θεωρούν τους εαυτούς τους έλληνες, ακόμη κι αν το επίθετό τους είναι Τατάρωβ.

8. Ποια ανάγκη σου καλύπτεις γράφοντας τραγούδια και ποια γράφοντας συμφωνική ή άλλου είδους μουσική; Γενικά πως αισθάνεσαι ανάμεσα στους δύο αυτούς διαφορετικούς συνθετικούς πόλους;
Δεν μου φαίνονται πολύ διαφορετικοί στην ουσία τους. Έχει ο καθένας τις ιδιαιτερότητές του, άλλους κανόνες που πρέπει να τηρήσεις ή να καταστρατηγήσεις, αλλά η ανάγκη έκφρασης από την οποία πηγάζουν είναι κοινή και η αλήθεια που απαιτούν το ίδιο αδιαπραγμάτευτη. Στην πράξη, ενώ η συμφωνική μουσική απαιτεί λόγω αυξημένων οικονομικών απαιτήσεων (μεγάλος χρόνος σύνθεσης ενός έργου, πολλοί συντελεστές, ακριβά όργανα, ειδικοί χώροι, μικρό κοινό κλπ) εξάρτηση από προύχοντες, το τραγούδι είναι πιο αυτόνομο, έχει μιαν άλλη ελευθερία, μιαν άλλη αλητεία.

9. Το καλοκαίρι θα δώσεις κάποιες συναυλίες και πως;
Με τη Μαρία Φαραντούρη θα κάνουμε κάποιες λίγες συναυλίες στα πλαίσια του αφιερώματος για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Γκάτσου. Και θα κάνω τέσσερις ή πέντε συναυλίες κιθάρα-φωνή σε μικρά μέρη. Στην Κύπρο θα παρουσιαστούν οι Βάκχες του Ευριπίδη από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, όπου έγραψα τη μουσική.

10. Τι θα παρουσιάσετε στο Μέγαρο Μουσικής; Πώς είναι η συνεργασία σου με τη Μαρία Φαραντούρη;
Το αφιέρωμα παρουσιάζει στίχους και ποιήματα του Νίκου Γκάτσου, μελοποιημένα από μεγάλους συνθέτες. Τραγούδια πασίγνωστα και άλλα λιγότερο γνωστά, τραγουδισμένα από το Βασίλη Γισδάκη, εμένα και βέβαια τη Μαρία Φαραντούρη. Ήταν μεγάλη τύχη το να συνεργαστώ μαζί της. Νιώθω τη φωνή της γραμμένη σε κάθε κύτταρο της ύπαρξής μου, την ακούω και αναγνωρίζω τον εαυτό μου σε όλες τις ηλικίες, μέσα από πολέμους, προσφυγιές, σε στιγμές ησυχίας, σε εποχές που η μυρωδιά τους χώρεσε στο ανοιχτό πεδίο της φωνής της. Την ίδια ανοιχτοσύνη έχει και σαν άνθρωπος κι έτσι αντιμετώπισε κι εμένα. Είναι δυνατή, ουσιαστική, πηγαία, ζεστή και συγκινητική. Η Αγαθή Δημητρούκα, που είχε και την επιμέλεια του προγράμματος, μου επέτρεψε να μελοποιήσω δύο τραγούδια του Νίκου Γκάτσου που δεν είχαν μελοποιηθεί προηγουμένως, το "Σκουπιδαριό" και τη "Χατζιδακιάδα". Η συναυλία αποτελεί επανάληψη των δύο συναυλιών που έγιναν τον Ιανουάριο στο Μέγαρο Μουσικής. 

Πίσω